Tình trạng sản xuất cà phê giả, kém chất lượng và pha trộn đang là một thách thức nghiêm trọng đối với ngành cà phê toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng. Thực trạng này gây ra những hệ lụy to lớn cho người tiêu dùng, nhà sản xuất chân chính và uy tín của cà phê Việt Nam.

Dưới đây là một cái nhìn tổng thể về thực trạng này:

I. Các hình thức sản xuất cà phê giả, kém chất lượng phổ biến hiện nay:

1. Pha trộn tạp chất (độn): Đây là hình thức phổ biến nhất. Cà phê nguyên chất bị pha trộn với các nguyên liệu rẻ tiền khác như:

   • Ngô (bắp), đậu nành: Rang cháy và xay nhỏ để tạo màu và độ sánh tương tự cà phê. Đây là loại phổ biến nhất.
   • Hạt cau, vỏ cà phê (vỏ trấu), cành cây khô: Được rang cháy để tạo màu và tăng khối lượng.
   • Đậu đen, gạo rang: Tương tự ngô và đậu nành.
   • Bột mì, bột sắn: Dùng để tăng độ sánh, làm "đậm" ly cà phê.

2. Sử dụng hóa chất tạo màu, mùi, vị:

   • Chất tạo màu công nghiệp: Để tạo màu đen sánh hấp dẫn mà không cần nhiều cà phê thật.
   • Hương liệu tổng hợp: Để tạo mùi thơm cà phê nồng nặc, nhưng thường là mùi gắt, khó chịu khi ngửi kỹ (mùi bơ, caramel cháy, khét...). Các loại hương liệu này có thể là hương liệu công nghiệp không rõ nguồn gốc, không được phép sử dụng trong thực phẩm.
   • Chất tạo đắng, tạo sánh: Để tạo cảm giác "đậm đà" mà không cần dùng nhiều cà phê. Một số trường hợp có thể dùng hóa chất không an toàn.
   • Chất tạo bọt: Một số loại cà phê hòa tan giả có thể sử dụng chất tạo bọt để tạo lớp bọt dày khi pha.

3. Sử dụng cà phê kém chất lượng, cà phê mốc:

   • Sử dụng hạt cà phê bị hư hỏng, mốc, hoặc thu hái non, chưa chín kỹ. Các loại hạt này không chỉ có hương vị kém mà còn có thể chứa độc tố (như Aflatoxin từ nấm mốc), gây hại cho sức khỏe.
   • Sử dụng cà phê phế phẩm, bã cà phê đã qua sử dụng rồi chế biến lại.

4. Giả mạo nguồn gốc, thương hiệu:

   • Giả mạo các thương hiệu cà phê nổi tiếng, uy tín trên thị trường để đánh lừa người tiêu dùng.
   • Ghi sai thông tin về tỷ lệ thành phần, không ghi rõ các loại tạp chất pha trộn.
   • Ghi nhãn "100% cà phê nguyên chất" trong khi thực tế có pha trộn.

II. Nguyên nhân của thực trạng này:

1. Lợi nhuận khổng lồ: Đây là động lực chính. Việc pha trộn tạp chất hoặc sử dụng nguyên liệu kém chất lượng giúp giảm giá thành sản xuất xuống mức thấp đáng kinh ngạc, trong khi giá bán vẫn giữ ở mức cao, mang lại lợi nhuận siêu lợi nhuận cho người sản xuất.
2. Sự thiếu hiểu biết của người tiêu dùng: Nhiều người tiêu dùng chưa có đủ kiến thức để phân biệt cà phê thật - giả, cà phê nguyên chất - pha trộn. Thói quen uống cà phê đậm, đắng, sánh cũng vô tình tạo điều kiện cho cà phê độn hoành hành.
3. Công nghệ làm giả ngày càng tinh vi: Kẻ gian ngày càng có nhiều chiêu trò tinh vi hơn trong việc pha trộn, sử dụng hóa chất để qua mặt các kiểm định sơ bộ.
4. Khâu quản lý, kiểm soát chất lượng còn lỏng lẻo: Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, nhưng việc kiểm tra, kiểm soát các cơ sở sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình hoặc các điểm bán hàng rong còn gặp nhiều khó khăn, khiến cà phê giả dễ dàng len lỏi ra thị trường.
5. Áp lực cạnh tranh về giá: Trong một thị trường cạnh tranh khốc liệt về giá, nhiều nhà sản xuất không chân chính sẵn sàng cắt giảm chi phí bằng mọi giá, kể cả việc làm giả để hạ giá thành.

III. Hậu quả của việc sản xuất cà phê giả:

1. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người tiêu dùng: Các tạp chất (ngô, đậu nành rang cháy...) hoặc hóa chất công nghiệp không được kiểm soát có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe lâu dài như ung thư, bệnh đường tiêu hóa, gan, thận.
2. Mất uy tín cho ngành cà phê: Thực trạng cà phê giả làm giảm niềm tin của người tiêu dùng trong và ngoài nước vào chất lượng cà phê Việt Nam, ảnh hưởng đến thương hiệu quốc gia và nỗ lực xây dựng hình ảnh cà phê đặc sản.
3. Gây thiệt hại cho nhà sản xuất chân chính: Các doanh nghiệp, HTX sản xuất cà phê nguyên chất, chất lượng cao phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh từ cà phê giả giá rẻ, khó tiếp cận thị trường và duy trì lợi nhuận.
4. Làm sai lệch nhận thức về hương vị cà phê: Nhiều người tiêu dùng quen với vị đắng gắt, khét và sánh đặc của cà phê độn, dẫn đến việc không thể cảm nhận hoặc không thích hương vị thật sự tinh tế của cà phê nguyên chất.

IV. Giải pháp và nỗ lực:

Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía:

• Nhà nước: Tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm minh các cơ sở sản xuất, kinh doanh cà phê giả; hoàn thiện các quy định pháp luật về chất lượng cà phê.
• Doanh nghiệp chân chính: Nâng cao chất lượng sản phẩm, minh bạch thông tin nguồn gốc, thành phần; tích cực truyền thông về cà phê nguyên chất.
• Người tiêu dùng: Nâng cao kiến thức để phân biệt cà phê thật - giả; ưu tiên mua sản phẩm có thương hiệu uy tín, nguồn gốc rõ ràng và kiểm định chất lượng.
• HTX và nông dân: Tập trung sản xuất cà phê chất lượng cao, có chứng nhận (như Fairtrade), tham gia vào chuỗi giá trị bền vững để khẳng định giá trị thực của hạt cà phê.

Tóm lại, cuộc chiến chống cà phê giả là một hành trình dài và cần sự chung tay của toàn xã hội để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng và giữ vững uy tín cho ngành cà phê Việt Nam.